Senator Ryszard Majer oddał hołd uczestnikom Powstania Styczniowego poległym podczas bitwy pod Kruszyną, których zbiorowe mogiły znajdują się na cmentarzach parafialnych w Kruszynie i Kłomnicach. Wydarzenia 1863 roku rozgrywające się na ziemi częstochowskiej miały znaczący przebieg dla całego kraju, a bitwa polskich wojsk z siłami rosyjskimi pod Kruszyną została uznana za jedną z ważniejszych w skali całego kraju.
W końcu sierpnia 1863 roku w okolice Kruszyny przybyły oddziały powstańców z Wielkopolski pod dowództwem generała Edmunda Taczanowskiego. Początek bitwie dało starcie powstańców z oddziałem Kozaków w okolicy Kruszyny. Wycofujący się pod presją powstańców Kozacy dotarli do Kłomnic i stamtąd poinformowali telegraficznie dowództwo w Częstochowie o oddziałach powstańczych w rejonie Kruszyny. Generał Taczanowski przewidując dotarcie rosyjskich posiłków, w nocy 29 sierpnia zarządził wymarsz w stronę Koniecpola. Wycofujące się polskie wojska natknęły się na pierwsze odziały nieprzyjaciela. Strzelcy i kosynierzy dowodzeni przez ppłk. Franciszka Kopernickiego uformowali linię bojową w rejonie Nieznanic i Zdrowej. Tymczasem Rosjanie zajęli Witkowice i stanęli pod Nieznanicami. Rozpoczęła się bitwa. Oddziały powstańcze broniły się na polach pomiędzy Nieznanicami, Jackowem, Lgotą Małą i Kruszyną. Powstańcy nie mogąc przełamać rosyjskiej obrony wycofali się do miejscowości Zdrowa. Tymczasem na miejsce walki docierały kolejne rosyjskie posiłki. Przewaga wroga była ogromna. Rosyjskim oddziałom udało się otoczyć powstańców, dając początek klęski. Generał Taczanowski z resztkami swoich wojsk przełamał linię wroga i rozproszył oddziały w okolicznych lasach.
W bitwie pod Kruszyną zginęło ponad 60 powstańców, około 100 zostało rannych, a ponad 50 dostało się do rosyjskiej niewoli. Prawie wszyscy jeńcy zostali potem wypuszczeni po uprzednim zwolnieniu przez Taczanowskiego z niewoli polskiej dwóch carskich oficerów. Straty rosyjskie są nieznane.
Na cmentarzu w Kruszynie znajduje się zbiorowy grób powstańców poległych w bitwie pod Kruszyną. Na nim umieszczono pomnik Matki Polki obejmującej krzyż. Powstańcza mogiła znajduje się również na parafialnym cmentarzu w Kłomnicach. Na grobie ustawiono kolumnę, która wieńczy stalowy krzyż z orłem.
Bitwa pod Kruszyną to jedno z wielu powstańczych wydarzeń w okolicach Częstochowy. Po wybuchu powstania styczniowego walki toczyły się w wielu miejscach, w tym m.in. w Janowie, Koniecpolu, Żarkach, Mrzygłodzie, Silniczce i Mełchowie.
