Centrum „Pamięć i Wolność” powstanie wskutek podpisania listu intencyjnego pomiędzy Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Agencją Rozwoju Przemysłu w Warszawie, w sprawie powstania nowej instytucji w Częstochowie – Centrum ,,Pamięć i Wolność”, w zabytkowym 123-letnim budynku przy ul. ks. J. Popiełuszki 4/6, gdzie w latach powojennych mieścił się areszt Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego i sowiecki NKWD, tam katowano i mordowano polskich patriotów.
